Članci

Naselje Smokovljani u sastavu općine Dubrovačko primorje krije povijesno nalazište (groblje) “Vlaško greblje” sa stećcima. Stećci su kameni nadgrobni spomenici kasnog srednjeg vijeka (14. i 15. stoljeće) zapadnog Balkana. Najčešće označavaju jedan, no ponekad i više grobova. Pretpostavlja se da ih je do danas sačuvano oko 70000 na oko 3300 lokaliteta. U Hrvatskoj se nalazi 4400 lokaliteta, u Bosni i Hercegovini oko 6.000, u Crnoj Gori oko 3500 te u Srbiji oko 4100.

Iako postoji više tipova stećaka, uglavnom ih se nalazi u vidu ploča, sanduka sljemenjaka, stuba, križina i antropomorfnog oblika. Uglavnom su isklesani od vapnenc te su pravokutnog oblika s ravnim ili šiljastim vrhom, a nađeni su i u ležećim i uspravnim položajima. Često su bili ukrašavani natpisima, jednostavnim slikama poput spirala, lukova, zvijezda, ali i vjerskim simbolima. Također, može se uočiti određena pravilnost u smještaju groblja sa stećcima. Najčešće su smještena uz “komunikacije” – crkve, bunare i lokve, na izdvojenim planinskim vijencima, kao i na lokacijama s tragovima ranijeg ljudskog prisustva. Groblja uz spomenute komunikacijske puteve najčešće su u obliku kamenih gomila, raznih vrsta rimskih nekropol pa tako i groblja uz crkve i groblja sa stećcima.

U Smokovljanima se lokalitet sa stećcima zvano “Vlaško greblje” nalazi otprilike 70 metara istočno od crkve sv. Vida i Modesta s pripadajućom nekropolom stećaka. Pronađena su ukupno 4 stećka, od kojih je jedan sanduk, a preostala tri su sljemenjaci. Ovi su stećci nešto većih dimenzija i mehanički poprilično oštećeni. Usprkos tome, vidljivi su ukrasi u obliku polukružnih slijepih arkada, friza s lozicom i užeta. Pretpostavlja se da stećci na lokalitetu “Vlaško greblje” čine jedinstvenu nekropolu zajedno s onom pred crkvom sv. Vida. Ujedno i zaštinik župe Smokovljani, sv. Vid se veže uz najranija kršćanska vjerovanja na ovim prostorima.

Potrebno je naglasiti da su 2016. godine lokaliteti stećaka u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori i Srbiji proglašeni svjetskom baštinom UNESCO-a u Istanbulu u Turskoj.

Fun fact: Stećke se još naziva blizi, mramorovi, kamci, grčka, rimska, svatovska ili divovska groblja, a jedan pjesnik nazvao ih je okamenjenim krikom.